INTERNATIONAL EXPERIENCE OF THE EU COUNTRIES AND KAZAKHSTAN IN ADDRESSING CYBERSECURITY ISSUES

Мақпал ДЖЕКЕБАЕВА; Ержан ЧОНГАРОВ; Намик МАМЕДОВ

doi:10.52123/1994-2370-2025-1663

Авторлар

Мақпал ДЖЕКЕБАЕВА философия ғылымдарының кандидаты, Қазақстан-Ресей медициналық университетінің қауымдастырылған профессоры,
Ержан ЧОНГАРОВ философия ғылымдарының кандидаты, Қазақстан-Ресей медициналық университеті
Намик МАМЕДОВ Әзірбайжан Ұлттық ғылым академиясы, Баку, Әзірбайжан

DOI:

https://doi.org/10.52123/1994-2370-2025-1663

Кілт сөздер:

Қауіпсіздік операциялық орталығы, жасанды интеллект, киберполигон, цифрлық қоғам, киберқауіпсіздік, əлеуметтік инженерия, əлеуметтік-техникалық шабуылдар, киберқылмыс

Аңдатпа

Мақала əлеуметтік-техникалық шабуылдардан қорғауды бағалау жүйесін əзірлеу проблемасына арналған. Бұл мақаланың мақсаты əлеуметтік-техникалық шабуылдардан қорғау əдістерін зерттеу жəне талдау жəне əлеуметтік инженерлік шабуылдардан қорғауды бағалау жүйесін əзірлеу болып табылады. Мақалада ашық көздерден ақпарат жинау əдістері, коммуникацияны модельдеу, профайлинг, əлеуметтік инженерияның негізгі принциптері жəне əлеуметтік инженерияны қолдану сипатталған. Сондай-ақ, əлеуметтік инженериядан қорғаудың тиімді құралдары зерттеліп, даму процесі кезең-кезеңімен қарастырылды, фишинг тренажері фишинг арқылы əлеуметтік инженерияға қарсы тұру. Мақалада хабардарлық пен оқытуды арттыру-бағалаудың негізгі əдістерінің бірі жəне əлеуметтік инженериядан тиімді қорғаныс ретінде зерттеліп, əлеуметтік инженериядан қорғаудың тиімді əдістері егжей-тегжейлі қарастырылған. Сонымен қоса мақалада жүйені зерттеу, талдау жəне əзірлеу қорытындылары шығарылды, сондай-ақ осы бағытты дамыту бойынша одан əрі қадамдар сипатталды. Тиімді киберқауіпсіздік бойынша оқыту жүйесін енгізу қауіпсіздік деңгейін айтарлықтай арттырады жəне деректердің бұзылу қаупін азайтады, бұл ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз етудің негізгі қадамы болып табылады.

Сілтемелер

References

1. Hednegi, K. (2021). Unmasking the social engineer: The human element of security. Indianapolis, IN.

2. Kiberprestuplenie veka: Carbanak. (n.d.). Kaspersky. https://www.kaspersky.ru/blog/

/billion-dollar-apt-carbanak/6950/

3. Zaşita ot SI. (n.d.). Kaspersky. https://www.kaspersky.ru/resource-

center/threats/how-to-avoid-social-engineering-attacks

4. Yazan, A. A., & Reema, A. (2024). Exploring the potential implication of AI-generated content in social engineering attacks. International Journal of Computing and Digital Systems.

5. Salal, A. K. (2023). Social engineering. MACS, St. Francis Xavier University, Canada.

6. İubuzova, H. İ., & Myrzaş, B. B. (2024, May 31). İskustvennyi intelekt v moşenicheskih shemah. In Nauchnyi progres: problemy i perspektivy razvitia (pp. 31–34). Zapadno-Sibirskii nauchnyi sentr.

7. Myrzaş, B. B. (2024). Razrabotka sistemy otsenki zashishchennosti ot sotsiotehnicheskih atak (Master’s thesis). KazNITU imeni K. Satpaeva.

8. Jekebayeva, M. A. (2023). Aqparattyq qoğamdağy jeke bas bostandyğyna tönetın qauıpter jäne aqparattyq mädeniet. In 5th International Symposium on Turcology Studies, Van, Turkey.

9. Jekebayeva, M. A. (2023). Jastar arasındağy kiberqauıpsızdık: sıfrlyq däuırdegı qorğanys. In 5th International Symposium on Turcology Studies, Van, Turkey.

10. Jekebayeva, M. A., Iztaeva, V., Anassova, K. T., & Manapbayev, N. (2023). Cybersecurity: Importance for Kazakhstan and international experiences. Habarşysy Abylai han atyndağy QazHQjÄTU. Halyqaralyq qatynastar jäne aimaqtanu seriasy, 4(54), 80–93.

11. Alimseitova, Zh., Adranova, A., Akhmetov, B., Lakhno, V., Zhilkishbayeva, G., & Smirnov, O. A. (2020). Models and algorithms for ensuring functional stability and cybersecurity of virtual cloud resources. Journal of Theoretical and Applied Information Technology, 98(21), 3334–3346.

12. Lakhno, V., Togzhanova, K., Kasatkin, D., Kartbayev, T., Uskenbayeva, R., Alimseitova, Zh., & Kashaganova, G. (2021). The information technologies in the tasks of planning of smart city development. Journal of Theoretical and Applied Information Technology, 99(14), 3645–3662.

13. Lakhno, V., Kartbayev, T., Malyukov, V., Uskenbayeva, R., Togzhanova, K., Alimseitova, Zh., Beketova, G., & Turgynbayeva, A. (2021). Risk assessment of investment losses aimed at the development of smart city systems. Journal of Theoretical and Applied Information Technology, 99(15), 3683–3692.

14. Kartbayev, T., Lakhno, V., Malyukov, V., Turgynbayeva, A., Alimseitova, Zh., Malikova, G., & Kashaganova, G. (2022). Model for the decision support system during the procedure of investment projects assessment in the field of enterprise digitalization considering multifactorality. Journal of Theoretical and Applied Information Technology, 100(6), 1684–1692.

15. Lakhno, V., Alimseitova, Zh., Kalaman, Y., Kryvoruchko, O., Desiatko, A., & Kaminskyi, S. (2023). Development of an information security system based on modeling distributed computer network vulnerability indicators of an informatization object. International Journal of Electronics and Telecommunications, 69(3), 475–483.

https://doi.org/10.24425/ijet.2023.146495

16. Lakhno, V., Malyukov, V., Malyukova, I., Akhmetov, B., Alimseitova, Zh., & Ogan, A. (2024). A neuro-game model for analyzing strategies in the dynamic interaction of participants of phishing attacks. TELKOMNIKA: Telecommunication, Computing, Electronics and Control, 22(3), 645–656. https://doi.org/10.12928/TELKOMNIKA.v22i3.25938