ВЗАИМОСВЯЗЬ НЕФТИ И ФИНАНСОВ В КОНТЕКСТЕ ГОСУДАРСТВЕННОГО УПРАВЛЕНИЯ: БИБЛИОМЕТРИЧЕСКИЙ АНАЛИЗ ДЛЯ УСТОЙЧИВОГО УПРАВЛЕНИЯ В КАЗАХСТАНЕ

Ален Султанов; Ирина КОВАЛЕВА; Джеральд ПЕК

doi:10.52123/1994-2370-2025-1551

Авторлар

Ален Султанов КИМЭП университеті
Ирина Ковалева КИМЭП университеті
Джеральд ПЕК Бохум, Германия, КИМЭП университеті

DOI:

https://doi.org/10.52123/1994-2370-2025-1551

Кілт сөздер:

мұнай бағасының соққылары, қаржы нарықтары, құбылмалылықтың таралуы, энергия қаржыландыруы, жүйелік тәуекел, библиометриялық талдау

Аңдатпа

Мұнай бағасының өзгерістері акциялар, валюталар және макроқаржылық нарықтардағы құбылмалылықты тудырады, алайда қазіргі ғылыми зерттеулер әдістер, аймақтар мен пәндер тұрғысынан фрагменттелген болып отыр. Бұл зерттеу Web of Science Core Collection деректер базасындағы 2000–2025 жылдар аралығындағы 1 969 рецензияланған мақалаларға библиометриялық талдау жүргізіп, мұнай мен қаржы саласындағы зерттеулердің зияткерлік құрылымын және тақырыптық эволюциясын жүйелі түрде бейнелейді. Өнімділік көрсеткіштері мен VOSviewer ғылыми карталауын пайдалана отырып, біз жетекші авторларды, институттарды, журналдарды және зерттеу үрдістерін анықтадық. Нәтижелер 2014–2016 жылдардағы мұнай бағасының күрт төмендеуінен кейін және COVID-19 пандемиясы мен 2022 жылғы энергетикалық дағдарыстар кезінде ғылыми белсенділіктің артқанын көрсетті, бұл нақты әлемдегі күйзелістердің зерттеу күн тәртібін ынталандыратынын дәлелдейді. Кілттік сөздердің эволюциясы макроэкономикалық факторлар мен құбылмалылықтың таралуынан жүйелік тәуекел, таза энергия және ESG қаржыландыру бағыттарына ауысқанын көрсетті. Зерттеу өз академиялық маңызын Қазақстан үшін мұнай өндіруге тәуелді басқару жүйелерін әзірлеу арқылы кеңейтеді. Ұсынылған үш негізгі компонент: мұнай бағасының диапазондарына негізделген фискалдық ережелер мен Ұлттық қор операциялары, мұнаймен байланысты тәуекелдерді бағалайтын қаржы секторындағы стресс-тесттер және қаржы өтпелі кезеңі мен тәуекелдердің таралуын өлшеу бойынша мемлекеттік қызметшілерге арналған оқыту бағдарламалары. Бұл жұмыс Қазақстанға және табиғи ресурстарға тәуелді басқа экономикаларға әдістемелік стандарттарын жетілдіруге, өңірлік серіктестікті нығайтуға және мұнай нарығы мен қаржы жүйесін басқаруда дәлелге негізделген шешімдер қабылдауға арналған тұжырымдамалық негіз ұсынады.

Авторлар өмірбаяны

Ален Султанов, КИМЭП университеті

Ален Султанов, BAE, Университет КИМЭП, экономический факультет, г. Алматы, Республика Казахстан, alen.sultanov@kimep.kz, ORCID ID: https://orcid.org/0009-0005-6354-0615

Ирина Ковалева, КИМЭП университеті

Ирина Ковалева – Алматыдағы КИМЭП университетінің экономика мамандығы бойынша PhD кандидаты және оқытушысы. Оның зерттеулері еңбек қатынастарына, гендерлік теңсіздікке және Орталық Азиядағы инновацияларға, әсіресе Қазақстан мен Қырғызстанға бағытталған. Ол ҚР ҒЖБМ қаржыландыратын «Қазақстандағы субъективті әл-ауқаттың өзгеруі мен детерминанттары» жобасының (IRN: AP23487405) кіші ғылыми қызметкері болып табылады, сондай-ақ жалақыдағы гендерлік алшақтықты зерттеу үшін Greater Eurasia Research Center & AIFC менторлық грантының иегері. Оның жарияланымдарына Buketov Business Review және Quality in Primary Care журналдарындағы рецензияланған мақалалар кіреді, сонымен қатар аборт экономикасы, кеңестік азшылықтарды зерттеу және денсаулыққа сұраныс тақырыптары бойынша қаралуда жатқан еңбектері бар. КИМЭП университетінде Ирина Бизнес микроэкономикасы, Экономикаға кіріспе және Экономикадағы арнайы тақырыптар пәндерін оқытады, сонымен бірге студенттерге библиометриялық талдау бойынша жетекшілік жасайды. Ол КИМЭП халықаралық ғылыми конференциясы мен Мәскеу ғылыми форумын қоса алғанда, бірнеше халықаралық конференцияларда баяндама жасаған. Оның ғылыми қызығушылықтарына бейресми жұмыспен қамту, үй шаруашылықтарының құрылымы және экономикалық пен әлеуметтік зерттеулерге библиометриялық тәсілдер жатады.

Джеральд ПЕК, Бохум, Германия, КИМЭП университеті

Доктор Джеральд Пек — ассоциативті профессор, ол оныншы жыл бойы әлеуметтік ғылымдар факультетінің деканы болып қызмет атқарды. Ол Рур университетінен, Бохум қаласынан (Германия) экономика бойынша PhD дәрежесін алды. Доктор Пек Бохум мен Дортмунд магистратуралық мектептерінде, Сент-Эндрюс университетінде, Ирландияның Ұлттық университеті Гэлуэйде, Болгариядағы Американ университетінде және Майнц қаласындағы Иоганн Гутенберг университетінде оқыту және зерттеу жұмыстарын жүргізді. Оның ғылыми зерттеу қызығушылықтары бюджет саясаты, мемлекеттік борыш, конституциялық экономика, салықтан жалтару экономикасы, коалиция қалыптастыру және қолданбалы ойын теориясын қамтиды. Доктор Пек бірнеше маңызды жұмыстар жариялаған, оның ішінде партия ішіндегі шешім қабылдау және коалициялық үкіметтер экономикасы бойынша зерттеулер бар. Ол Theoretical Economics Letters журналының редакциялық кеңес мүшесі болып табылады.

Сілтемелер

Chen, J., & Zhang, J. (2023). Crude oil price shocks, volatility spillovers, and global systemic financial risk transmission mechanisms: Evidence from the stock and foreign exchange markets. Resources Policy, 85, 103875. https://doi.org/10.1016/j.resourpol.2023.103875

Tian, Y., Zhao, J., & Zhen, F. (2025). Monetary policy and oil volatility smirk. International Review of Financial Analysis, 104300. https://doi.org/10.1016/j.irfa.2025.104300

Alzate-Ortega, A., Garzón, N., & Molina-Muñoz, J. (2024). Volatility spillovers in emerging markets: Oil shocks, energy, stocks, and gold. Energies, 17(2), 378. https://doi.org/10.3390/en17020378

Hao, W., & Pham, L. (2024). Dynamic connectedness in the higher moments between clean energy and oil prices. Energy Economics, 140, 107987. https://dx.doi.org/10.2139/ssrn.4565305

Naeem, M. A., Gul, R., Shafiullah, M., Karim, S., & Lucey, B. M. (2024). Tail risk spillovers between Shanghai oil and other markets. Energy Economics, 130, 107182. https://doi.org/10.1016/j.eneco.2023.107182

Pan, Z., Zhong, H., Wang, Y., & Huang, J. (2024). Forecasting oil futures returns with news. Energy Economics, 134, 107606. https://doi.org/10.1016/j.eneco.2024.107606

Zhang, H., Wang, W., & Niu, Z. (2024). Geopolitical risks and crude oil futures volatility: Evidence from machine learning. Resources Policy, 98, 105374. https://doi.org/10.1016/j.resourpol.2024.105374

Bashir, M. F. (2022). Oil price shocks, stock market returns, and volatility spillovers: a bibliometric analysis and its implications. Environmental Science and Pollution Research, 29(16), 22809-22828. https://doi.org/10.1007/s11356-021-18314-4

Mbarki, I., Khan, M. A., Karim, S., Paltrinieri, A., & Lucey, B. M. (2023). Unveiling commodities-financial markets intersections from a bibliometric perspective. Resources Policy, 83, 103635. https://doi.org/10.1016/j.resourpol.2023.103635

Mim, T. A., Kathiravan, C., & Maniam, B. (2024). The 50-year-old oil crisis and its impact on the global economy: a bibliometric analysis. International Journal of Energy Economics and Policy, 14(4), 81-91. https://doi.org/10.32479/ijeep.16028

Benlagha, N., & El Omari, S. (2022). Connectedness of stock markets with gold and oil: New evidence from COVID-19 pandemic. Finance Research Letters, 46, 102373. https://doi.org/10.1016/j.frl.2021.102373

Liu, M., Yang, X., & Lee, C. C. (2025). Regime changes and extreme risk spillovers of INE crude oil futures. Applied Economics, 57(37), 5647-5660. https://doi.org/10.1080/00036846.2024.2364944

Razi, U., Karim, S., & Cheong, C. W. (2024). From turbulence to resilience: A bibliometric insight into the complex interactions between energy price volatility and green finance. Energy, 304, 131992. https://doi.org/10.1016/j.energy.2024.131992

Page, M. J., McKenzie, J. E., Bossuyt, P. M., Boutron, I., Hoffmann, T. C., Mulrow, C. D., ... & Moher, D. (2021). The PRISMA 2020 statement: an updated guideline for reporting systematic reviews. bmj, 372. https://doi.org/10.1136/bmj.n71

Zupic, I., & Čater, T. (2015). Bibliometric methods in management and organization. Organizational research methods, 18(3), 429-472. https://doi.org/10.1177/1094428114562629

Van Eck, N., & Waltman, L. (2010). Software survey: VOSviewer, a computer program for bibliometric mapping. scientometrics, 84(2), 523-538. https://doi.org/10.1007/s11192-009-0146-3