ҚЫРҒИ ҚАБАҚ СОҒЫС КЕЗІНДЕГІ ТҮРКИЯ МЕН ЕУРОПАЛЫҚ ОДАҚ АРАСЫНДАҒЫ ЫНТЫМАҚТАСТЫҚ (1947-1991 ж.)
DOI:
https://doi.org/10.52123/1994-2370-2025-1321Түйін сөздер:
Түркия, батыстандыру, Қырғи қабақ соғыс, Еуропалық Одақ, Ортақ нарық, қауымдастық, Анкара келісімі, Кипр дағдарысы.Аңдатпа
Мақала қырғи қабақ соғыс кезіндегі Түркия мен Еуропалық Одақтың ынтымақтастығын зерттеуге арналған (1947-1991), осы субъектілер арасындағы саяси, экономикалық және әскери байланыстардың негізгі аспектілерін қарастырады. Екі әлемдік жүйенің қарама-қайшылығы жағдайында Түркия өзінің қауіпсіздігі мен халықаралық мәртебесін нығайтуға ұмтылып, Батыспен жақындасуды белсенді түрде іздеді. Сияқты маңызды келісімдерге қол қоюды талдауға баса назар аударылады өзара көмек туралы келісім (1952) және кейіннен Түркияның НАТО-ға кіруі, бұл Батыс құрылымдарына интеграцияланудың маңызды қадамы болды. Мақалада осы ынтымақтастыққа ықпал еткен себептер, соның ішінде Түркияның кеңестік ықпалдың кеңеюінен қорқуы, аймақтың геосаяси маңыздылығы және Батыстың Таяу Шығыстағы позициясын нығайтуға деген ұмтылысы қарастырылады. Еуропалық Одақтың рөліне ерекше назар аударылады, ол өзінің алғашқы экономикалық бағытына қарамастан Түркияның әскери және саяси стратегиясын қалыптастырудағы негізгі ойыншыға айналды. Түркияның ішкі саясаты мен оның әлеуметтік құрылымы үшін осы ынтымақтастықтың салдары да қарастырылуда. Қырғи қабақ соғыстың әртүрлі кезеңдерін салыстырмалы талдау екі жақтың ынтымақтастыққа деген көзқарастарындағы өзгерістерді, сондай-ақ олардың қарым-қатынастың қазіргі жағдайына әсерін анықтауға мүмкіндік береді. Қорытындылай келе, осы кезеңдегі Түркия мен ЕО арасындағы өзара іс-қимыл олардың қарым-қатынастарын одан әрі дамыту үшін маңызды негіз болды, бұл қазіргі заманғы сын-қатерлер аясында да өзекті болып табылады. Мақала осы ынтымақтастықтың күрделілігі мен қабаттылығы туралы қорытынды жасауға мүмкіндік беретін материалдар мен жарияланымдардың кең спектріне негізделген.
